قدس آنلاین-انتصاب رئیس و اعضای جدید شورای عالی سیاست گذاری ائمه جمعه کشور توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی و حضور چهره‌های جدید و بعضاً در مقایسه با دوره‌های قبلی جوان‌تر، دارای پیام و امیدی است که در پایان دهه چهارم انقلاب اسلامی می‌تواند مجالی باشد برای عزیمت و ارتقا و هم‌افزایی در سرمایه‌های دینی و انقلابی و مردمی. حضور روحانی اندیشمند و جوان گرا در رأس این نهاد امیدها را افزون و بدون تردید مسئولیت‌ها و مراقبت‌ها را دوچندان کرده است. با ارادتی که به این سنگر و نهاد دینی و انقلابی داشته و دارم و وامداری که به آثار و برکات این پایگاه در دوره‌های مختلف زندگی شخصی و اجتماعی دارم به‌پاس حق‌شناسی به طرح چند مطلب دراین‌باره می‌پردازم:
۱- «نماز جمعه برای گسترش تقوا و روح دینی در مردم است» (۱) پایه عبادی و معنوی نماز جمعه اصل ثابت و مهمی است که علی‌رغم اهمیت سایر ابعاد در این فریضه سیاسی عبادی باید مراقبت شود از عیار عبادی و معنوی آن کاسته نشود و پیام اصلی هدایت و معنویت باید به‌عنوان بخش اصلی و حداکثری نماز جمعه باقی بماند و بلکه ارتقا یابد. با صراحت و افتخار باید اعتراف نماییم بسط و گسترش نماز جمعه در مقیاس و سطحی که الآن در ایران اسلامی وجود دارد از رویش‌های انقلاب اسلامی و دستاوردهای امام خمینی(ره) است و طلیعه‌داران احیای این سنگر در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی عالمان وارسته و ربانی بزرگی بوده‌اند از قبیل شهدای محراب آیت‌الله صدوقی، آیت‌الله دستغیب، آیت‌الله مدنی، آیت‌الله قاضی طباطبایی، آیت‌الله اشرفی اصفهانی، و عالمان پارسایی همچون آیت‌الله سید روح‌الله خاتمی، آیت‌الله قاضی امام‌جمعه فقید دزفول، مرحوم حاج‌آقای فقیه امام‌جمعه فقید زیرکوه قائن، حاج‌آقای روحانی امام‌جمعه فقید بابل، که هریک اسطوره‌ای در معنویت و پارسایی و هدایت بشمار می‌رفتند، نکند خدای‌ناکرده ملاحظه برخی امتیازات دیگر، موجب شود مزیت معنوی و عبادی نماز جمعه کمرنگ شود.
۲- ظرفیت اجتماعی و مردمی امام‌جمعه از مهم‌ترین ویژگی‌های مورد نیاز حضور در این سنگر است و تجربه تاریخی به‌ویژه مصادیق بعد از انقلاب اسلامی سند روشن و گویایی است برای آن دسته از ائمه جمعه‌ای که برخاسته از مردم بودند و بعد از تصدی مسئولیت امامت جمعه به‌راحتی و با موفقیت حضور در این عرصه را مدیریت داشته‌اند اما باید بپذیریم برخی از عزیزانی که امکان حضور در این سنگر را پیداکرده‌اند چه‌بسا موفقیت‌های علمی، معنوی و انقلابی نسبی را داشته‌اند، اما چون نگاه و تجربه مردمی و اجتماعی ندارند بعضاً در حد اداره و مدیریت یک منطقه کوچک و محدود هم نتوانسته‌اند ظهور و بروز موفقیت‌آمیز داشته باشند و بیشتر حضور این روحانی برای مردم تداعی یک منصب و جایگاه صرفاً حکومتی است نه تأثیرگذار و همراه و مرهم دردهای مردم، در روزگاری که مسائل معیشتی همچنان در رأس اولویت‌های مردم است. افزون بر آن آسیب‌های اجتماعی از قبیل: طلاق، مصرف موادمخدر، حاشیه‌نشینی شهرها و فضای مجازی انتظار است روحانیون و عالمانی در اولویت حضور در این سنگر قرار گیرند که توان و تجربه فعالیت اجتماعی و مردمی را داشته باشند و آمادگی داشته باشند که با پذیرش مسئولیت امامت جمعه، قدمی برای کاهش مشکلات مردم بردارند و علاوه بر این‌ها بازآموزی ظرفیت‌های اجتماعی و مردمی نهاد امامت جمعه به عنوان یک اولویت در دستور کار شورای سیاست گذاری تعریف گردد. «امام‌جمعه باید به مردم متکی باشد و همان رابطه‌ی آخوندی سنتی با مردم حفظ شود» (۲)
۳- محوریت مسئولیت ائمه محترم جمعه در موضوع مهم جوانان از جمله مسائلی است که از اول پیروزی انقلاب اسلامی در تداعی موفقیت و ناموفق بودن امام‌جمعه خیلی تأثیرگذار بوده است، ولی باید تصریح نماییم شرایط کنونی جامعه و انقلاب اسلامی ضریب اهمیت این موضوع را افزایش داده و می‌طلبد که بیش از گذشته مسئله جوانان در مأموریت ائمه جمعه مورد توجه قرار گیرد و توجه به این موضوع مهم به میزانی اهمیت دارد که نمی‌توان صرفاً به ارتباطات و برنامه‌های حداقلی و نمادین بسنده کرد. موضوع جوانان و ائمه جمعه باید به یک نگاه و برنامه جامع و مستمر تبدیل شود و بسیاری از تعاملات و برنامه‌های امام‌جمعه و نماز جمعه در محور جوان و مشارکت آن‌ها تنظیم و بازتعریف حداکثری شود. میزان اهمیت این موضوع در حدی است که می‌تواند به‌عنوان شاخص فراگیر در همه عرصه‌های نقش‌آفرینی امام‌جمعه تعریف شود. «نسل جوان ما تشنه حقیقت، فهمیدن و آگاه شدن است، نمازهای جمعه باید بتواند این تشنگی را به نحو نیکوتر به انجام برساند» (۳)
۴- در رویکرد سیاسی ائمه محترم جمعه، آنچه ضرورت دارد بیش از گذشته مورد توجه باشد، این است برخی ملاحظات و شئون امامت جمعه این خوف را به دنبال داشته است که در برخی موارد نقش‌آفرینی سیاسی امام‌جمعه کاهش‌یافته و تحت تأثیر سایر شئون واقع‌شده یا روند و روش این نقش‌آفرینی به یک افراط و تفریط‌هایی دچار شده که مجموعه نگرانی‌هایی را افزوده است. امروز عزیزانی در منصب امامت جمعه داریم که در عمل تأثیر معناداری در مباحث سیاسی ندارند و متأسفانه بعضاً مشاهده می‌شود به این رویکرد افتخار می‌شود و نمادسازی‌هایی ناخواسته صورت می‌گیرد.
سیاسی بودن امام‌جمعه و نماز جمعه ارزش اصیلی است و باید همواره این ویژگی نماز جمعه و امامت جمعه در مسیر رشد و ارتقا باشد، اشراف کامل به اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و تاریخ انقلاب اسلامی، باور عمیق به اسلام ناب محمدی و مرزبندی با اسلام آمریکایی که از یک سو سر در اسلام متحجران دارد و سر دیگر آن در اسلام منورالفکرها و اندیشه لیبرالی است، شناخت کامل از جریان‌های فکری و سیاسی معاصر و نسبت آن‌ها با انقلاب اسلامی، آگاهی از مسیر ادبیات و هنر اسلامی و انقلابی و معارضان و مخالفان این عرصه، فعال و مؤثر در تبیین و گسترش گفتمان مقام معظم رهبری، شجاعت و جسارت در بیان دیدگاه‌ها و مواضع سیاسی و انقلابی و... و مصمم بودن برای دفاع و حمایت از نیروهای مؤمن انقلابی و باور عمیق به اصل مترقی ولایت‌فقیه، دشمن‌شناسی و داشتن مواضع روشن نسبت به استکبار جهانی و توطئه‌های آن‌ها از مهم‌ترین شاخصه‌های سیاسی و انقلابی امام‌جمعه و نماز جمعه است که لازم است مراقبت ویژه صورت پذیرد. محافظه‌کاری، روزمرگی، نگاه مناسبتی به حوادث و رویدادهای انقلابی، جاذبه حداکثری و... موجب حذف یا کاهش نقش‌آفرینی و اثربخشی سیاسی و انقلابی امام‌جمعه محترم نشود. «امام‌جمعه محترم باید مواضع کلی نظام جمهوری اسلامی را تبیین کند، مثلاً یک عده زمزمه کنند که «آقا! چرا آدم باید با آمریکا مخالف باشد؟ این‌همه کشورهای دنیا با آمریکا خوبند، آمریکا هم با آن‌ها خوب است؟ چرا ما باید مخالف باشیم؟ » شما باید تبیین و روشن کنید. آن خط صحیح و جاده‌ی روشن و صراط مستقیم را باید تبیین کنید. باید قبلاً در ذهن آماده کنید و بعد به مردم بنمایانید. اصول و خطوط اساسی نظام را شما باید تبیین و روشن کنید» (۴)
۵- برخی شئون امام‌جمعه که از الزامات قانونی مسئولیت امامت جمعه است و برخی برگرفته از توانمندی‌های امام‌جمعه از قبیل، مسئولیت و عضویت در ستادها و کارگروه‌ها یا فعالیت در عرصه‌های علمی و فرهنگی از قبیل تدریس در حوزه و دانشگاه یا منبر و تحقیقات علمی، همگی باید یک مرز داشته باشد، اینکه تمام این عرصه‌ها نتیجه آن به نفع جایگاه و رسالت امامت جمعه باشد و مراقبت شود سهم این‌ها برای امام‌جمعه سهم حداکثری نباشد که در عمل بقیه وقت امام‌جمعه یعنی زمانی محدود برای امام‌جمعه و مسئولیت‌های اصلی آن باقی بماند و خدای‌ناکرده پس از یک دوره سه‌ساله یا بیشتر ببینیم در شهر، امام‌جمعه محترم یک استاد دانشگاه، یک پژوهشگر برتر، یک استاد حوزه یا یک مبلغ برتر دینی است، اما آثار و نتایج حضور در میان مردم و جوانان یا فراموش‌شده یا در سطح قابل توجهی کاهش داشته است. حضور و نقش مؤثر فرمانده قرارگاه ایمان بسیار اهمیت دارد. «نماز جمعه یک قرارگاه است؛ قرارگاه ایمان، قرارگاه تقوا، قرارگاه بصیرت، قرارگاه اخلاق، از تبیین قرارگاه نباید ما وحشت بکنیم... با این چشم به نماز جمعه نگاه کنیم، شما هم فرمانده قرارگاهید؛ قرارگاه‌های میدان جنگ هرکدام فرماندهی دارند؛ فرمانده قرارگاه امامت جمعه، شخص امام‌جمعه است» (۵)
۶- با گذشت حدود چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و برگزاری نمازهای جمعه در کشور متأسفانه هنوز شاهدیم برخی از این مراکز از امکانات اولیه از قبیل دفتر امام‌جمعه، محل سکونت امام‌جمعه و مصلای نماز جمعه محروم است.
جا دارد در یک سیاست گذاری کلان، سهم عمده مأموریت ائمه محترم جمعه به فعالیت‌های نرم‌افزاری اختصاص پیدا کند و امور سخت‌افزاری یا از مأموریت ائمه جمعه حذف شود یا به حداقل ممکن برسد. «روح یک شهر، امام‌جمعه آن است و هر شهر از وجود امام‌جمعه عادل، انقلابی، خطیب و با فراست نور می‌گیرد. امام‌جمعه با بیان خود، در فضای ذهنی جامعه، فکری نو را مطرح می‌کند و حرکتی مهم را به وجود می‌آورد و به‌این‌ترتیب، مشکلات یک شهر در زمینه‌های مختلف، اصلاح می‌شود» (۶)
۷- اگرچه محدودیت منابع مالی برای برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی انکارناپذیر است و همیشه ائمه محترم جمعه در پیشانی مراجعات مردمی و مسئولان دولتی برای کمک به امور فرهنگی هستند و گاهی امور فرهنگی و گاهی امور اجتماعی و مسائل معیشتی مردم بویژه محرومان و مستضعفان خیلی روح و جان امام‌جمعه مؤمن انقلابی را آزرده می‌نماید و این لحظه‌ها ازجمله اوقاتی است که برخی طرح‌ها و پیشنهادهایی که جلوه و ظاهرشان خدمت است و فرهنگی و اجتماعی، اما باطن و روح آن، کاری است اقتصادی و مالی که می‌تواند عوارض و پیامدهای بسیار تلخی داشته باشد، بنابراین نباید تردید کرد که فعالیت اقتصادی به هر شکلی باید از دستور کار امامان جمعه و مجموعه‌های وابسته خارج شود و همچنان منابع مورد نیاز اولاً از محل صرفه‌جویی و ساده زیستی تأمین گردد ثانیاً همان راه‌هایی که امضا شده دیانت است و مورد اعتماد و علاقه مردم یعنی: وقف، نذر، حبس، وصیت، خمس و زکات و... و البته اینجا باید دستگاه‌های مسئول به میدان بیایند تا این ظرفیت‌ها در گستره وسیع، اطلاع‌رسانی و معرفی شوند.
۸- تخریب و حاشیه‌سازی که در موارد زیادی توسط اطرافیان و حواشی مسئولان ایجادشده از منظره‌هایی است که مراقبت و دقت بیش از گذشته را می‌طلبد. گاهی افرادی به‌عناوین مختلف نزدیک می‌شوند و به دلیل اعتماد و البته نبود نظارت، گاه شاهدیم خسارت‌های زیانباری را به دنبال داشته است، بنابراین برنامه‌ریزی و مراقبت جدی و مستمر بر امور حاشیه‌ای ائمه محترم جمعه مورد انتظار است تا این جایگاه معنوی و انقلابی، بیش از گذشته در هدایت جامعه اسلامی نقش‌آفرین باشد.
پی نوشت‌ها:
(۱) بیانات مقام معظم رهبری ۵/۵/۱۳۸۱
(۲) بیانات مقام معظم رهبری ۱۲/۴/۱۳۶۸
(۳) بیانات مقام معظم رهبری ۵/۵/۱۳۸۱
(۴) بیانات مقام معظم رهبری ۲۱/۶/۱۳۷۳
(۵) بیانات مقام معظم رهبری ۱۴/۱۰/۱۳۹۴
(۶) بیانات مقام معظم رهبری ۱۴/۱۰/۱۳۹۴
نظر شما